Bugünkü yazımızda Denizli’ye katkı veren bir insan ve bir anonim şirketi siz değerli okuyuculara aktarmak isterim.
Öncelikle kurtuluş savaşında önemli işler yapan ve Denizli’yi Mustafa Kemal Atatürk’ün yanında öz veri ile temsil eden Mazhar Müfit Kansu’dan bahsetmek isterim.
Mazhar Müfit Kansu 1872 yılında Denizli’de doğmuştur. Mülkiye Mektebi mezunudur. Gelibolu İdadisi Öğretmenliği, Edirne İdadisi Tarih Öğretmenliği ve Müdür Yardımcılığı, Edirne İl Maiyet Memurluğu, Havsa, Çorlu, Uzunköprü ve İskeçe Kaymakamlıkları, Gümülcine Sancağı, Lazistan (Rize), Mersin, İzmit, Balıkesir Mutasarrıflıkları, Bitlis ve Mamüratü'l-Aziz (Elaziz) Valilikleri, Erzurum Kongresi Bitlis Delegeliği, Sivas Kongresi Hakkâri Temsilciliği, Heyet-i Temsîliye Üyeliği, Ziraat Bankası Yönetim Kurulu Üyeliği, Osmanlı Meclis-i Mebûsan IV. Dönem Hakkâri Mebusluğu, TBMM I. Dönem Hakkâri, II., III., IV. ve V. Dönem Denizli, VI. ve VII. Dönem Çoruh (Artvin) Milletvekilliği, I. Dönem Dâhiliye, Nâfıa, Tetkik-i Hesâbât ve Divân-ı Muhâsebât Encümeni Reislikleri,Tetkik-i Hesâbât Komisyonu, Divân-ı Muhasebât Komisyonu Başkanlığı, VI. Dönem Meclis Hesaplarını Tetkik Komisyonu Başkanlığı, IV. Dönem Parlamentolar Türk Grubu Kurucu Üyeliği ve Saymanlığı yapmıştır.
En son Bitlis Valisi iken zor şartlarda Erzurum’a Atatürk’ün yanına gitmiş.O Tarihten itibaren Atatürk’ün en güvendiği kişilerden biri olmuştur. Mustafa Kemal Mazhar Müfit’e hem notlar aldırır, hem de güvenirliği nedeniyle kasayı teslim ederek finans işlerini takip etmesini istemiştir.
Bu sebeple Mazhar Müfit Kansu mülkiye mezunu olmasına rağmen,güvenirliği ve örnek kişiliği sayesinde Kuvayımilliye’nin muhasebe ve finans işlerini yürütmüştür.Bu sebeple Mazhar Müfit aynı zamanda muhasebecidir. Kurtuluş Savaşı öncesi Ankara’da Ankara Müftüsü Mehmet Rifat Börekçi’nin "Müşküliyet oduğunu duyduk. Bu sebeple topladığımız paraları sizlere getirdik" demesi üzerine Mazhar Müfit, "Arkasındaki küçük kasayı göstererek, bizim paramız var sayın müftüm" demiştir. Ancak o an kasada olan para tutarı ancak 75 kuruştur. Kuvayımilliye ruhu ve bu ruha sahip olan insanlar, "Kuruşlarıyla değil duruşlarıyla tarihe geçenlerdir."
Kurtuluş Savaşı esnasında geçen konuları tek, tek not alan Mazhar Müfit’in bu tarihi konuları içeren Türk Tarih Kurumu’nun bastığı iki cilt kitabı vardır. Kitabın adı "Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber" olup, 636 sayfadır. Atatürk Nutuk’u yazarken bu bilgilerden faydalandığı belirtilmektedir.
Denizli Kent Müzesi’nde Kurtuluş Savaşı, Sivas Kongresi, kurucu meclis yıllarını anlatan bölümün en üstünde Mazhar Müfit Kansu’nun ismi yer almaktadır. Atatürk 3/12/1934 tarihinde bizzat Mazhar Müfit’e KANSU Soyadını vermiştir. (Ek belge)
Görüldüğü üzere Kurtuluş Savaşı dahil ve sonraki aşamalarda ülkemize çok kıymetli katkılar veren Mazhar Müfit Kansu’nun Denizli’mizde adının verildiği bir yer olmaması oldukça üzüntü vericidir.
Buradan değerli yetkililere çağrı yapmak isterim, Mazhar Müfit Kansu’nun isminin onu anımsatacak bir yere verilmesi yönünde olacaktır. Denizli’ye 3 Kasım 2025 tarihinde gelen Atatürk’ü en iyi anlatan kadın tarihçi olarak tanımlanan İlknur Güntürk Kalıpçı şöyle demiştir, "Atatürk’ün en önemli özelliği ahdı vefasıdır" demiştir. Bu sebeple bizim de kanaatimce Mazhar Müfit Kansu’ya bu vefayı göstermemiz gerekir diye düşünüyorum.
Şemsi Terakki Debagat ve Ticaret Anonim Şirketi;
Lozan Konferansı’nın ilk görüşmeleri 4/02/1923 tarihinde yarıda kesilmiş, akabinde Mustafa Kemal ülkemiz için yeni iktisadi politikalarının belirleneceği İzmir İktisat Kongresi’nin 17/02/1923 tarihinde toplamıştır. İzmir İktisat Kogresi’nde Mustafa Kemal birleşin ve anonim şirket kurun demiştir.
Kongreye katılan Denizli Heyeti Denizli’ye döndükten sonra 1925 yılında ülkemizin ilk anonim şirketlerinden biri olan Şemsi Terakki Debagat ve Ticaret Anonim Şirketi’ni kurmuşlardır. Şirket 100’ün üzerindeki deri üreticisinin bir araya gelmesiyle 25 lira değerinde 8.000 hisseyi paylaşarak, 200.000 lira sermaye ile Denizli’nin ilk anonim şirketi kuruldu.
İzmir İktisat Kongresi’nde Mustafa Kemal Atatürk’ün gücünüzü birleştirin ve anonim şirket kurun demesini oldukça önemsiyorum. Bundan tam 102 yıl önce iktisaden böyle bir ön görü ve gelen heyetlere yön verilmesi aynı zamanda ticari hayatın kurumsallaşmasına atılmış önemli bir adım olarak görüyorum. Yazı ekinde 1939 yılında yapılan genel kurul hatırası fotoğrafını paylaşıyorum. Bu fotoğrafta çok kıymetli iş insanları var.
Tüm gelişmelerin ilimize olumlu yansıdığını belirtmek isterim. Son olarak Denizli’nin 81 il içinde ihracatta 9.’cu, rekabet edilebilirlikte 15.’ci, milli gelir dağılımında 16.’cı ve entelektüel sermaye 5.’ci olduğunu (Anadolu Bank araştırması) belirterek mutlu günler dilerim.
