Merkezefendi Kadın Kooperatifi Başkanı Aynur Tunç ile süreci ve yaşanan zorlukları konuştuk. Günümüz sorunlarının başında kadın istihdamının yeterli düzeyde artırılamaması olduğunu dile getiren Aynur Tunç, kadın kooperatifi örneklerinin daha da artırılması gerektiğini kaydetti.
Merkezefendi Kadın Kooperatifi Başkanı Aynur Tunç’la kadın istihdamı ve 5 yıldır aralıksız sürdükleri kooperatif çalışmaları üzerine söyleşimiz.
Sizi ve Merkezefendi Kadın Kooperatifi’ni tanıyabilir miyiz?
“Merkezefendi Kadın Kooperatifi Başkanı Aynur Tunç. 7 kurucu üye ile yola çıktık ve kooperatifimizi 8 Mart 2020 tarihinde kurduk. Kooperatifimizde 25 ortağımız var. Türkiye’de kooperatif kurmak zor değildir, zor ve uğraştırıcı olan sürdürülebilir olmak. Kooperatif ortağımız olan 25 kadınla beraber bu birliği 5 yıldır ayakta tutuyoruz. Üretimin ve kadın istihdamının artırılmasını amaçlayan Merkezefendi Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi, Merkezefendi Belediye Başkanı Şeniz Doğan’ın kadınlara yönelik projelerinden biridir. Kadın kooperatifimizi kurarken konsept bir proje diye düşündük. İlk etapta gastronomi olarak başladık. İlerleyen süreçte şubeleşip; tekstil, tarım, el sanatları gibi alanlarda kooperatifimizin şubeleşmesini istiyoruz. Kooperatifimiz sabah 8.30’da açılıyor. Akşam 19.00’da kapanıyor.”
Anne mutfağı tadında ev yemekleri üretimi yapıyoruz dediniz, anlatır mısınız?
“Anadolu’nun veya Dünya’nın neresinde olursanız olun annemin mutfağı demek çocukluğa giden bir yolculuk demektir. Ülkemizde salçalı ekmekten tutun da, yalancı dolmaya, mantıya kadar geniş bir kültürdür annemizin mutfağı. Kuru köfteler, sebzeler, pilavlar ve de tüm tencere yemekleri, pembeleşinceye kadar kavrulan soğanlar ve iki damla gözyaşının ardındaki hamarat ellerdir annelerimiz. Gastronomi alanında faaliyet gösteren kooperatifimizde; anne mutfağı tadında ev yemekleri, unlu mamuller üretimi, ev yapımı mantı, sarma, ev yapımı erişte, doğal reçeller, yaş pasta üretimleri kooperatif ortaklarımız tarafından yapılmakta ve aynı yerde satışa sunulmaktadır. Tüm hizmetler ve üretimler ortaklarımız tarafından en modern, en hijyenik, ve en sağlıklı koşullarda yapılıyor. Atölye lezzet mutfağımız, gelen tüm müşterilerimiz tarafından dışarıdan görülebilecek şekilde dizayn edildi. Temizlik ve hijyen ön koşulumuzdur.”
Merkezefendi Kadın Kooperatifinde neler imal ediyorsunuz?
“Bizim lezzet atölyemiz var. Yaptığımız ürünleri sunduğumuz butik kafemiz var. Gastronomiyle ilgili her ürünü imal ediyoruz. Yemek, unlu mamuller, tatlı ve meze üretiyoruz. Gıda üzerine her türlü ürünü imal ediyoruz. Kuruluş aşamamızda korona pandemisi başlamıştı. O dönemde çok fazla kısıtlamayla karşılaştık. Bütün ortak kadınlarımızla vazgeçmedik. Pes etmedik, korona pandemisinde müşterilerimiz bize gelemiyorsa, biz müşterilerimize gideriz dedik. Sosyal medya üzerinden tanıtımlarımızı yaptık. Siparişlerimizi müşterilere götürdük. Pandemi zamanında evinden çıkamayan birçok müşterimize destek olduk. Müşterilerimizle aramızda sosyal bir bağ kurduk.”
İmal ettiğiniz yemek ve unlu mamulleri organik mi?
“Biz kadın kooperatifinde ürettiğimiz ürünleri hiçbir şekilde dışarıdan bir ürün almıyoruz. İmalatlarımızın tamamı lezzet atölyesinde ortak çalışanlarımız tarafından üretiliyor. Olmazsa olmazımız hijyendir. Gıda malzemelerini büyük firmalardan alıyoruz. Büyük süper marketlerle çalışıyoruz. Sebze ve meyveleri kaynağından alıyoruz. Organik, doğal ve katkı maddesi olmayan gıda ürünlerini lezzet atölyemizde harikalara dönüştürüyoruz. Lezzet atölyemizde her şey günlük üretiliyor. Her gün ayrı bir menü yapıyoruz.”
Gıda ürünlerinin fiyatı her geçen gün artıyor mu?
“Müşterilerimiz için en uygun fiyatı politika olarak edinmiş bulunmaktayız. Ürün tedariğinde fiyat algısı kayboldu. Hammaddelerimiz krema, süt ürünleri olarak organik üretim yapan markalarla çalışıyoruz. Bir hafta önce aldığımız ürünü, aynı fiyata bir hafta sonra alamıyoruz. Et fiyatlarında da durum böyle. Aldığımız bütün ürünlerin fiyatları son derece değişken. Atölyemizi ve restoranımızı kiraladık, tüm bütçeyi kendimiz yönetiyoruz. İster istemez bu fiyatları, müşterilerimize yansıtmak durumunda kalıyoruz. Kooperatif olarak giderlerimiz çok fazla. Bütün vergilerimizi ödüyoruz, çalışan kadın ortaklarımızın sigortası düzenli olarak ödeniyor. Fiyat politikamızı belirli bir seviyede tutmak zorunda kalıyoruz.”
Denizli’de kadın kooperatifini neden kurmak istediniz?
“Dayanışma kültürü, Cumhuriyet kurulduğundan buyana var. Kooperatifleşmede Cumhuriyet zamanında tarım ve üretim alanında var. Kooperatifçilik ciddi bir dayanışma örneğidir. Kadın kooperatifi Merkezefendi Belediye Başkanı Şeniz Doğan’ın projesiydi. Kooperatif ortaklarımın tamamı ev hanımıydı. Bu projeyi hayata geçireceğimiz süreçte Merkezefendili kadınlarımıza kooperatif nedir, nasıl işler anlattık. Asıl amacımız evde oturan ve çalışmak isteyen kadınlarımıza istihdam sağlamaktır. Kooperatifimizi kadın istihdamıyla büyütebilirsek, asıl başarı bu bizim için.”
Günümüz şartlarında kadınların çalışıp para kazanabilmesi zor mu?
“Kadınların iş hayatında çalışmaları çok zor. Kadınların çalışıp para kazanabilmeleri çok zor. Her şeyden önce kadınların güvenli bir yerde çalışabilmeleri çok zor. Denizli’de kadınlarımız arasındaki dayanışmayı arttırabilmek için böyle bir kooperatif kurma fikri gelişti. Kadınlarımızın hem bir arada çalışma kültürlerinin gelişmesi, hem de dayanışma içerisinde gelişmeleri açısından kooperatifçilik çok önemli bir unsurdur. Türk kadını çok çalışkan ve başarılıdır. Ülkenin içerisinde bulunduğu ekonomik durum neticesiyle böyle bir işyeri açabilmeleri ve bu sistemi sürdürebilmeleri çok zor. Kadınlar burada birlikte üretiyorlar ve birlikte kazanıyorlar. Merkezefendi Halk Eğitim Merkezi, İŞKUR, Pamukkale Üniversitesi gibi kurumlarla ortaklaşa çalışıyoruz.”
Denizli’de kadınlar çalışmakta ve iş bulmakta zorlanıyor mu?
“İlimizde kadın kooperatiflerinin sayısı artmalıdır. Denizli’de faaliyet gösteren mevcut kooperatiflerinde desteklenmesi gerekiyor. Kooperatif çalışmaları yapılırken, yasal olarak birçok değişiklik yapılması gerektiğini düşünüyorum. Kooperatiflere desteklerin arttırılması gerekiyor. Kadın kooperatiflerine muafiyet sağlanması gerekiyor. Denizli’de çok sayıda kooperatif sayısı var. Devlet tarafından kadın kooperatiflerine destekler arttırıldığı zaman, kooperatifçiliğin büyütülmesi anlamında hiçbir engel kalmayacak. Kooperatiflerin iç mevzuatları da değişmelidir. Ticaret Bakanlığı’nın kadınlara sunduğu KOOP-DES diye bir proje var. Projeye göre; personel desteği ve teçhizat desteği alabiliyorsunuz. Ben bu projeyi eleştiriyorum. Makine ve ekipman almak için 5 yıl beklemek gerekiyor. Yeni teçhizat almak için 5 yıl bekleme süresi kaldırılmalıdır. Kooperatiflerin mali tablolarına ne kadar geliştiğine bakarak, böyle bir süreç kaldırılmalıdır.”
Denizli’de başka kadın kooperatifleri var mı?
“İlimizde başka kadın kooperatifleri de var. Denizli’deki kadın kooperatifleriyle sürekli iletişim halindeyiz. Kadın kooperatifleri olarak biz birbirimizin tedarikçisiyiz. Çal İlçesinde üretim yapan bir kadın kooperatifinden, tedarik edebileceğimiz bir ürün varsa alıyoruz. Tarhana, sarma yapmak için yaprak, salça, domates sosu gibi ürünlerimizi kadın kooperatiflerimizden tedarik ediyoruz. Bu aslında bir kazan-kazan ilişkisidir. Kadınlar arasında çok büyük ve geniş bir ağımız var. Kadın kooperatifleriyle aramızda sürekli iletişim halinde olmak için whatsapp gurubumuz var. Denizli’de 40’a yakın kadın kooperatifi var. Tarım ağırlıklı çalışan kadın kooperatifleri var. İşletme ağırlıklı kadın kooperatifleri var. Tarladan üretim yapıp bunu dönüştüren kadın kooperatifleri var.”
Kooperatif kurarken rol ve model olarak Hollanda’yı mı örnek aldınız?
“Kadın kooperatifleri bir dayanışma ekonomisidir. Kooperatif kurarken ortaklarımıza hep Hollanda örneğini veriyoruz. Hollanda çok küçük bir ülke olmasına rağmen çok muazzam şekilde çalışıyorlar. Hollanda tarım üretimi yapan ve bu üretimi dünyanın diğer ülkelerine satarak ekonomisini devam ettiren bir ülke. Tarımda kooperatifleşme var Hollanda’da. Hollanda’nın neredeyse tamamını bu kooperatifler yönetiyor. Kooperatifçilik çok büyük bir güçtür. Doğru yönetildiği zaman bizim ülkemizin ekonomisine de çok büyük katkıları olur. Biz kooperatifle ilgili bir konu olduğu zaman Hollanda’ya bakıyoruz. Bu küçük ülkede çok fazla kooperatif ağı var. Bu kurumsal yapıların ciddi bütçeleri var. Kooperatifte bir eşitlik ilkesi söz konusudur. Bu yapılarda ortak bölüşme sistemi vardır. Bizim bu yapımız herkese örnek bir kooperatiftir. Kasada, üretimde, içeride her yerde ortaklarımız var. Bizim kooperatifimizin kapısının anahtarları bizim bütün ortaklarımızda var.”
Organik yemek arıyoruz, yağsız, doğal gıdalar arıyoruz diye size gelen müşterileriniz var mı?
“Türkiye’nin geleneksel yemeklerini farklı bir tat ve doku katıyoruz burada. Tariflerimiz kooperatifimize özeldir. Denizli’nin çok büyük firmalarıyla çalışıyoruz. Aynı zamanda kurulduğumuz günden bu yana yemek platformlarıyla çalışıyoruz. Paket siparişleri alarak internet üzerinden de satış yapıyoruz. E-ticaret platformlarında, ürünlerimizin satışını sürdürüyoruz. Erişte üretiyoruz, unlu mamuller, cheesecake tatlılar ve yemeklerimizin tamamı doğal ve katkısız yapılıyor. Kullandığımız zeytinyağı tamamen organiktir. Hiçbir ürünümüzde katkı maddesi kullanmıyoruz. Kullandığımız bütün ürünleri özel olarak temin ediyoruz. Bundan 4 yıl önce yediğiniz yemeği, bugün yediğinizde tadı aynıdır. Aynı kalite ve standartta malzemeler kullanıyoruz. Artık piyasada içinde katkı maddesi olmayan bir gıda maddesi bulmak çok zor. Katkı maddeleri nedeniyle yediklerinden lezzet almayan ve bizim kooperatifimize gelen birçok müşterimiz var. Bütün ürünlerimizi kendimiz hazırlıyoruz. Müşterilerimiz doğal katkısız ürünlerden yaptıklarımızı gelip tattıktan sonra evine sipariş vermeye başladı. Özel organizasyonlar, açılışlar, doğum günleri gibi etkinliklere de ürün siparişi alıyoruz.”
Özel projeleriniz ve ortak çalışma yaptığınız firmalar var mı?
“Bizim en büyük derdimiz kadın istihdamını arttırmaktır. Büyük gıda şirketleri ile ortak çalışma projeleri yaptık. Üniversite öğrencisi genç kızlarımıza da istihdam sağlıyoruz. Genç kızlarımızda güvenli bir yerde çalışmaktan çok mutlu oluyorlar. Büyük zincir süpermarketlerle ortak çalışmalarımız var. Büyük süpermarketlere organik ve doğal ürünler üreteceğiz. Özel bir ürünümüze patent çalışmamız var. AR-GE çalışmalarımı sürekli sürdürüyoruz. Teknolojik gelişmelere ayak uyduran bir firmayız biz. Ürünlerimizi Türkiye iç pazarında pazarlamayı da düşünüyoruz. Tarımsal alanda yapacağımız çalışmalarımızda yöresel kadınlarımızın çalışmasını sağlamak istiyoruz.”
Bu ekonomik daralma piyasasında artık kadınlarında evde oturmak yerine çalışmaya mı ihtiyacı var?
“Sadece çalışmak açısından bakılmamalı. Kadınların toplumda bir yer edinmeye ihtiyacı var. Anadolu kadını çok güçlüdür. Anadolu kadınına fırsat verdiğiniz zaman, bu kadınlarımızın yapamayacağı hiçbir iş yok. Ekonomik anlamda bakarsak, evli çiftler açısından tek maaşla bir evi geçindirmek çok zor. Şuanda evli bir çiftin evine iki maaş bile girse, bu ekonomik ortamda geçinmek çok zor hale geldi. Kadınlara iş imkanlarının tanınması, ekonomik özgürlükleri açısından değil potansiyellerini göstermek anlamında bu tür olanaklara ihtiyaçları var kadınların. Anadolu kadınına fırsat verildiğinde gösterdiği potensiyele inanmazsınız.”
Türkiye’de kadınlar çalışma alanları konusunda desteklenmelimidir?
“Ülkemizde kadınlar sanayi alanında, bütün iş kollarında da desteklenmelidir. Kadınlar bir işyeri açacağı zaman devletin kadın girişimcilere kolaylık sağlaması gerektiğini düşünüyorum. Dükkan açmanın mali anlamda zorlukları var. Bir kadın girişimci işyeri açmak istediğinde desteklenebilmeli. Kadınların hayatı zaten ülkemizde zor. Kadınlarımızın idare etmek zorunda oldukları aileleri var. Büyütmek zorunda oldukları çocukları var. Anadolu kadını her zaman çalışmak ister. Hayatı kadınlar için ülkemizde kolaylaştırmak gerekir. Anadolu kadını her türlü ürünü üretebilir. Ürettikleri ürünleri tanıtmak ve satmakta sorun yaşayabilir. Kadınlarımız kooperatif çatısı altında birleşmelidir. Çalışmak ve üretmek isteyen kadınlarımız kooperatif kurarak her türlü zorluğu aşabilir. Biz pazara gittiğimizde kadın üreticimizden ürün almaya çalışıyoruz.”
Denizli halkına duyuru yapmak istiyorum dediniz ne söyleyeceksiniz?
“Merkezefendi Kadın kooperatifi’nin adını biz ne kadar çok duyurursak, buraya olabilecek her katkı bir kadın istihdamı demek. Merkezefendi Kadın Kooperatifi organik ve doğal gıda ürünleriyle hizmet veriyor, halkın desteğini de bekliyor. Kadınların birlik beraberlik içerisinde çalışması da huzurlu mutlu aile hayatı demektir. Bir şey kurmak başlamak önemli olsa da sürdürülebilirlik çok önemlidir. Yapılmaya başlanan iş ve oluşum sürdürülebilir olmalıdır. Biz çıktığımız bu yolda işimize devam ederken, desteklerinizi de bekliyoruz.”